Teologia wschodnia nie lęka się sprzeczności, których pełne jest życie duchowe, a których boi się filozofia. Kwestia godności człowieka jest typowym przekładem sytuacji, kiedy wzniosłość powołania staje się oskarżeniem, demaskacją aktualnej nędzy.

Godność człowieka w rozumieniu prawosławnym wynika z jego relacji z Bogiem, a zatem prezentuje je się różnie, zależnie od perspektywy z jakiej będziemy rozpatrywać to zagadnienie. Zupełnie inaczej wygląda ono bowiem od strony Bożego zamysłu i dzieła, inaczej ze strony człowieka w sensie ogólnym, a jeszcze inaczej w wymiarze osobistym.

Żeby zrozumieć godność człowieka, jaka była założona od początku trzeba rozpatrzyć jego stworzenie na obraz i podobieństwo Boże, przyjrzeć się jego powołaniu i miejscu wśród innych stworzeń. Następną kwestią będzie upadek człowieka i jego odkupienie, rozumiane nie jako usprawiedliwienie w wyniku zadośćuczynienia, lecz jako przebóstwienie i włączenie w życie Boga Trójcy.

Stworzenie człowieka

„Uczyńmy człowieka na obraz i na podobieństwo nasze¹, naradza ze sobą i w sobie Bóg Trójca przed stworzeniem człowieka.

Człowiek jest obrazem i podobieństwem Boga. Bóg, nieprzystępny w swoim majestacie, Bóg przewyższający wszelki obraz, wyobraził się w człowieku z przejrzystością i chwałą. Tak odbija się słońce w skromnej kropli wody. Istota człowieka, najwyższa jej część, która odróżnia go od pozostałych istot ziemskich, która stawia go na równi z aniołami, jego duch, jest obrazem istoty Bożej. Właściwości ducha ludzkiego w stanie nienaruszonym stanowią podobieństwo właściwości Boga, który, nakreśliwszy wszechmocną prawicą swoje podobieństwo w człowieku, przewyższa wszelkie podobieństwa i porównania.

Dla człowieka stworzona została cała widzialna natura. W całości przeznaczona, by mu służyć, cała stanowi jego cudowne otoczenie.

Gdy Stwórca powoływał do bytu z nicości wszystkie pozostałe stworzenia, poprzestawał na wypowiedzeniu swojego wszechmocnego rozkazu. Kiedy zaś zechciał dokończyć dzieła stworzenia świata poprzez stworzenie najsubtelniejszego, najdoskonalszego stworzenia, wtedy poprzedza twórczy akt naradą.