Przed opisem samej cerkwi warto skupić się przez chwilę nad sytuacją ludności prawosławnej na Dolnym Śląsku. Początki intensywnego osiedlania się na tych terenach prawosławnych sięgają czasów II Wojny Światowej, kiedy byli oni przywożeni na roboty przymusowe. Jak podaje Piotr Gerent: „Z samego Generalnego Gubernatorstwa wywieziono wówczas około 1,3- 1,5 miliona osób, z czego- jak się szacuje- około 400 tysięcy stanowili Ukraińcy”. Oprócz ludności ukraińskiej przesiedleniu mogli również zostać objęci Rosjanie i Białorusini. Ponadto na ten teren zesłani zostali także jeńcy wojenni oraz deportowani mieszkańcy z terenów Związku Radzieckiego oraz innych krajów europejskich, gdzie religią dominującą było prawosławie (m. in. Bułgarzy, Grecy)¹. Największy napływ ludności ukraińskiej (głównie więc- prawosławnej) na tzw. Ziemie Odzyskane nastąpił w wyniku akcji „Wisła”, która miała miejsce od 28 kwietnia do końca lipca 1947 roku. Należy też pamiętać o innych akcjach przesiedleńczych ludności ukraińskiej zasiedlającej tereny Polski, które miały miejsce w latach 1944- 1950².

Początkowo wierni spotykali się w domach prywatnych, by później przenieść się do świątyni parafialnej przy ul. Dąbrowskiego, która dziś pełni rolę kaplicy Kościoła adwentystów³. Jeżeli chodzi o obecną świątynię, wiadomo jest, że niegdyś pełniła ona funkcję kaplicy cmentarnej miejskiej parafii Św. Elżbiety, która jednak nie zachowała się do czasów obecnych. Pierwsze wzmianki na temat tego zabytku pochodzą z lat 60 XIII wieku. Czas powstania kościoła może zaś przypadać- według ustaleń Hansa Lutscha- na około 1400 rok, natomiast Zygmunt Świechowski zakładał lata późniejsze, czyli po 1456 roku, a Mieczysław Zlat- lata 1460-75. W XV wieku kościół związany był również ze szpitalem Św. Barbary, usytuowanym przy zbiegu ulic Św. Mikołaja i Ruskiej. Wnioskować więc można, że świadomość śmiertelnego ciała i chęć zbawienia duszy przepełniała programy treściowe dzieł zdobiących i wypełniających mury kościoła Św. Barbary⁴. Rozbudowa budowli nastąpiła w 1570 roku, kiedy to powstała empora zachodnia oraz przedsionek z klatką schodową przy wieży południowej, a w fasadzie umieszczono gotycki portal. Z okresu reformacji zachowały się liczne epitafia, które do dnia dzisiejszego zdobią nie tylko ściany i elewacje świątyni, ale i elewację obecnej kancelarii prawosławnej⁵.

Z pewnością najgorszym wydarzeniem dla świątyni było oblężenie Wrocławia w 1945 roku, kiedy to uległa ona (w 30%) zniszczeniu. Wtedy to zawaliło się między innymi sklepienie nawy głównej i południowej oraz części północnej i zakrystii⁶.

Obecna cerkiew pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogarodzicy jest drugą istniejącą na terenie Wrocławia, powstałą w wyniku przejęcia opisanej